မၾကာေသးမီက ၂၀၁၆ ခုုႏွစ္အတြက္ ေအာ္စကာရတဲ့ ရုုပ္ရွင္ေတြထဲက Spotlight ဆိုုတဲ့၊ တကယ့္အျဖစ္မွန္ကိုု အေျခခံရိုုက္ထားတဲ့ ရုုပ္ရွင္ကိုုၾကည့္ျဖစ္ပါတယ္။
ဇာတ္လမ္းကေတာ့ အေမရိကန္ႏိုုင္ငံက၊ ေဘာ္စတြန္ဂလုပ္ဘ္ (The Boston Globe’s) သတင္းစာရဲ႕ Spotlight ဌာနက၊ ေဘာ္စတြန္မွာ ရိုုမန္ကက္သလစ္ ဘုုန္းေတာ္ႀကီး အေတာ္မ်ားမ်ား၊ စနစ္တက်နဲ႔ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ကေလးေတြအေပၚ ခ်ိဳးေဖာက္ေနတဲ့ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ က်ဴးလြန္မႈေတြအေၾကာင္း စံုုစမ္းေဖာ္ထုုတ္၊ ေရးသား တင္ျပထားတဲ့ ျဖစ္ရပ္မွန္အေပၚ အေျခခံထားတာပါ။ Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြက အဲဒီျဖစ္ရပ္မွန္ ဇာတ္လမ္းေတြကိုု ဆက္တိုုက္ ေဖာ္ထုုတ္ေရးသားခဲ့တဲ့အတြက္ ေဘာ္စတြန္ဂလုပ္ဘ္ သတင္းစာလည္း ၂၀၀၃ ခုုႏွစ္မွာ ပူလစ္ဇာ (Pulitzer) ဆုုကိုု ရရွိခဲ့ပါတယ္။
ရုုပ္ရွင္အေၾကာင္းကိုု ျပန္ဆက္ရရင္ ေဘာ္စတြန္ဂလုပ္ဘ္ သတင္းစာတိုုက္က ၂၀၀၁ ခုုႏွစ္မွာ အယ္ဒီတာအသစ္ Marty Baron ကိုု ငွားရမ္းခဲ့ပါတယ္။ တရက္မွာေတာ့ အယ္ဒီတာသစ္ Baron ဟာ ေဘာ္စတြန္ဂလုပ္ဘ္ရဲ႕ ေဆာင္းပါးတပုုဒ္မွာ ေရွ႔ေနတဦးျဖစ္တဲ့ Mitchell Garabedian က ေဘာ္စတြန္ရွိ ခရစ္ယာန္ဂိုုဏ္းခ်ဳပ္ ဆရာေတာ္ Cardinal Bernard Law ဟာ ဘုုန္းႀကီး John Geoghan က ကေလးေတြအေပၚ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ က်ဴးလြန္ေနတာေတြနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သိေပမယ့္၊ မဟန္႔တားႏိုုင္ဘူးလိုု႔ ထုုတ္ေဖာ္ေျပာတဲ့ သတင္းကိုု ဖတ္ၿပီးတဲ့ေနာက္၊ အဲဒီကိစၥေတြကိုု စံုုစမ္းေဖာ္ထုုတ္ ေရးသားဖိုု႔ Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြကိုု တာ၀န္ေပးခဲ့ ပါတယ္။
Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြျဖစ္တဲ့ အယ္ဒီတာ Walter “Robby” Robinson နဲ႔ သတင္းေထာက္ အမ်ိဳးသား ၂ ဦး၊ အမ်ိဳးသမီး ၁ ဦးတိုု႔ ဒီကိစၥကိုု စံုုစမ္းေဖာ္ထုုတ္ဖိုု႔ စတင္ခဲ့တယ္။ သတင္းေထာက္ တဦးျဖစ္တဲ့ Michael Rezendes က ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြ က်ဴးလြန္တဲ့ ကိစၥကိုု စတင္ေျပာဆိုုတဲ့ ေရွ႕ေန Mitchell ကုုိ စတင္ခ်ဥ္းကပ္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ေရွ႕ေနက စစခ်င္းမွာ ဒီကိစၥေတြကိုု ေတြ႔ဆံုုေျပာဆိုုဖိုု႔ ျငင္းဆိုုခဲ့ေပမယ့္။ ေနာက္ပိုုင္းမွာ သတင္းေထာက္က မရမက၊ ႀကိဳးပမ္းခဲ့တဲ့အတြက္ ေတြ႔ဆံုုမႈေတြ၊ ေမးျမန္းမႈေတြ လုုပ္လာႏိုုင္ တယ္။
Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြအေနနဲ႔ မက္ဆာခ်ဴးဆက္နဲ႔ ေဘာ္စတြန္ ဂိုုဏ္းခ်ဳပ္လက္ေအာက္ နယ္ေျမမွာ ဆက္လက္ျဖစ္ပြားၿပီး ဖံုုးကြယ္ထားတဲ့၊ ကက္သလစ္ ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕ ကေလးေတြအေပၚ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ အၾကမ္းဖက္မႈ ပံုုစံေတြကိုု စတင္ေဖာ္ထုုတ္ခဲ့တယ္။
Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြ တာ၀န္ခြဲၿပီး က်ဴးလြန္ခံရသူေတြ၊ သူတိုု႔မိသားစုု၀င္ေတြနဲ႔ ေတြ႔ဆံုု ေမးျမန္းဖုုိ႔ ခ်ဥ္းကပ္ရာမွာ က်ဴးလြန္ခံရသူေတြ အေနနဲ႔ ပထမပိုုင္းမွာ ေျပာျပဖိုု႔ ၀န္ေလးေနတာမ်ိဳး၊ က်ဴးလြန္ခံရသူေတြရဲ႕ မိသားစုု၀င္ေတြက လိုုလိုုလားလားမရွိဘဲ ေမာင္းထုုတ္ခံရတာမ်ိဳး စသျဖင့္ ႀကံဳေတြ႔ၾကရတယ္။ ထို႔အတူ ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕ က်ဴးလြန္ခံရသူေတြအတြက္ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးေနတဲ့ ကြန္ရက္အဖြဲ႔ေတြရဲ႕ သတင္းေပးတာ၊ အေထာက္အထားေတြ ေပးပိုု႔တာေတြလည္း ႀကံဳရတယ္။ အဲဒီ အဖြဲ႔အစည္းေတြရဲ႕ သတင္းေပးပိုု႔မႈ အပါအ၀င္၊ က်ဴးလြန္သူ ဘုုန္းေတာ္ႀကီး ခန္႔မွန္းေျခ ၉၀ ေလာက္ ေဘာ္စတြန္မွာ ရွိႏိုုင္တယ္လိုု႔ သိလာၾကတယ္။
ဒါနဲ႔ပဲ ေဘာ္စတြန္မွာရွိတဲ့ ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕ စာရင္း၊ ေနရပ္လိပ္စာေတြ မွတ္တမ္းတင္ၾကျပန္တယ္။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အယ္ဒီတာ Baron က “တဦးခ်င္း က်ဴးလြန္တာထက္စာရင္၊ စနစ္ႀကီးတခုုလံုုး၊ အဖြဲ႔အစည္းတခုုလံုုးက က်ဴးလြန္တာေတြကိုု ႏႈတ္ဆိတ္ေနတာ၊ အေရးမယူတာေတြအတြက္ ပိုုအာရံုုစိုုက္သင့္တယ္” လိုု႔ မွတ္ခ်က္ျပဳခဲ့ပါတယ္။
အဲဒီလိုု စံုုစမ္းေဖာ္ထုုတ္မႈေတြ လုုပ္ေနတုုန္းမွာပဲ အေမရိကန္မွာ စက္တင္ဘာ ၁၁ ရက္ေန႔ အၾကမ္းဖက္ တိုုက္ခိုုက္မႈႀကီးနဲ႔ ႀကံဳရတဲ့အခါ သူတိုု႔လုုပ္ငန္းေတြ ေခတၱရပ္ဆိုုင္းသြားတယ္။
အဲဒီလိုုေနရင္းနဲ႔ ေရွ႕ေန Garabedian က ကာဒီနယ္ဂိုုဏ္းခ်ဳပ္ Cardinal Law အေနနဲ႔ ျပႆနာေတြကိုု သတိျပဳမိေပမယ့္ လ်စ္လ်ဴရႈထားတဲ့ မွတ္တမ္းေတြ ေလ့လာႏိုုင္တယ္ ဆိုုတဲ့အေပၚ မွတ္တမ္းဌာနေတြမွာ ေလ့လာရင္း သူတိုု႔လုုပ္ငန္းကိုု ျပန္စၾကတယ္။
သတင္းေထာက္ တဦးျဖစ္သူ Rezendes က က်ဴးလြန္ခံရသူေတြ ပိုုမိုု မခံစားရခင္နဲ႔ ၿပိဳင္ဘက္ သတင္းစာေတြ လက္မဦးခင္ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကိုု အျမန္ဆံုုး ပံုုႏွိပ္ေဖာ္ျပသင့္တယ္လိုု႔ ေတာင္းဆိုေပမယ့္ အယ္ဒီတာ Robinson က ေက်ာ္မေကာင္း ၾကားမေကာင္း ျဖစ္ရပ္ေတြအေပၚ ဥပေဒက အလုုပ္အေကၽြးျပဳေနတဲ့ စနစ္ႀကီးတခုုလံုုးကိုု ျမင္သာေအာင္ သုုေတသနျပဳမႈကိုု ပိုုအခ်ိန္ေပး လုုပ္ေဆာင္ဖိုု႔ တိုုက္တြန္းခဲ့တယ္။
ေနာက္ဆံုုးမွာေတာ့ Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြက အေထာက္အထား၊ အခ်က္အလက္ ျပည့္ျပည့္စံုုစံုုနဲ႔ သူတိုု႔ရဲ႕ ေတြ႔ရွိခ်က္ေတြကိုု ေဖာ္ထုုတ္ေရးသားၿပီး ၂၀၀၂ ခုုႏွစ္အေစာပိုုင္းမွာ ပံုႏွိပ္ဖိုု႔ ျပင္ဆင္ခဲ့တယ္။
သူတိုု႔ရဲ႕ ေဆာင္းပါးမွာ ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ မေတာ္မတရား ျပဳက်င့္ခံရသူေတြနဲ႔ ဆက္သြယ္ဖိုု႔လည္း ေတာင္းခံခဲ့တယ္။ ေဆာင္းပါး ေရးသားေဖာ္ျပၿပီးတဲ့ေနာက္ က်ဴးလြန္ခံရသူေတြက သူတိုု႔ဇာတ္လမ္းေတြ ေျပာျပဖိုု႔ ဆက္သြယ္ လာၾကတဲ့အတြက္ Spotlight ၀ိုုင္းေတာ္သားေတြက ဖုုန္းေခၚဆိုုမႈေတြကိုု ျပန္လည္ ေျဖၾကား၊ ေမးျမန္းမႈေတြၾကားမွာ အလုုပ္ရႈပ္ေနတာနဲ႔ ဇာတ္သိမ္းလိုုက္တယ္။
ရုုပ္ရွင္ဇာတ္သိမ္းမွာေတာ့ ေဘာ္စတြန္မွာရွိတဲ့ ဘုုန္းေတာ္ႀကီး ၂၄၉ ဦးကိုု ဟိုုးေလးတေက်ာ္ျဖစ္ေနတဲ့ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ၊ ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြနဲ႔ လူသိရွင္ၾကား စြပ္စြဲၾကတယ္။ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ က်ဴးလြန္ခံရသူ တေထာင္ေက်ာ္ေလာက္ ေဘာ္စတြန္မွာ ရွိေနၾကတယ္။ ေဘာ္စတြန္က ကာဒီနယ္ဂိုုဏ္းခ်ဳပ္ဟာ ၂၀၀၃ ခုုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာလမွာ သူ႔တာ၀န္ေတြကေန ႏႈတ္ထြက္ခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ဟာ ေရာမမွာရွိတဲ့ ရိုုမန္ကက္သလစ္ ဘုုရားေက်ာင္းမ်ားရဲ႕ တာ၀န္ႀကီးတခုုကိုု ျပန္လည္ ေပးအပ္ျခင္းခံရတယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုုနဲ႔ ကမာၻတ၀န္းမွာ ဘုုန္းေတာ္ႀကီးေတြ က်ဴးလြန္ခဲ့တဲ့ လိင္ပိုုင္းဆိုုင္ရာ မဖြယ္မရာျပဳမႈေတြအေပၚ ဖံုုးဖိထားတဲ့ ကက္သလစ္ ဘုုရားေက်ာင္းေတြရဲ႕ ပါ၀င္မႈစာရင္းကိုု ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။
Spotlight ရုုပ္ရွင္မွာ အဓိကျမင္ရတာက Investigative Journalism ရဲ႕ လုုပ္နည္း လုုပ္ဟန္ေတြျဖစ္တဲ့ အေၾကာင္းအရာ တခုုကိုု ႏိႈက္ႏိႈက္ခၽြတ္ခၽြတ္၊ ေစ့ေစ့စပ္စပ္၊ ရွာေဖြေဖာ္ထုုတ္ ေရးသားတင္ျပသြားတာ၊ ျဖစ္ႏိုုင္ေျခရွိတဲ့၊ သတင္း အရင္းအျမစ္ေတြ ျပဳစုုတာ၊ ခ်ဥ္းကပ္တာ၊ ေတြ႔ဆံုုေမးျမန္းရာမွာ လိုုလားစြာ ေျဖဆိုုသူေတြ ရွိသလိုု၊ စိုုးရိမ္ ေၾကာက္ရြ႔႔ံေနသူေတြ၊ ေတြ႔ဆံုုမႈကိုု မလိုုလားတဲ့ မိသားစုု၀င္ေတြရဲ႕ ရန္ျပဳမႈေတြ၊ သတင္းအတြက္ အေထာက္အထား ရႏိုုင္တဲ့ တရားခြင္ ၾကားနာမႈ၊ မွတ္တမ္းဌာနေတြမွာ ေလ့လာသုုေတသနျပဳမႈ၊ သတင္းစာတိုုက္က တာ၀န္ရွိ အယ္ဒီတာေတြနဲ႔ သတင္းေထာက္ေတြ ေတြ႔ဆံုုၿပီး အေခ်အတင္၊ ေဆြးေႏြးျငင္းခုုန္မႈစတဲ့ အားထုုတ္မႈေတြေၾကာင့္ အမွန္တရားကိုု ေဖာ္ထုုတ္ႏိုုင္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျမန္မာႏိုုင္ငံမွာလည္း ယခင္ ဦးသိန္းစိန္ အစိုုးရလက္ထက္မွာ အလြတ္သတင္းေထာက္ ကိုုပါႀကီး သတ္ျဖတ္ခံရတာ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ လွ်ိဳ႕၀ွက္ခ်က္ေပါက္ၾကားမႈ ဥပေဒနဲ႔ ယူနတီဂ်ာနယ္က သတင္းေထာက္ေတြ ေထာင္ဒဏ္ ခ်မွတ္ခံရတာ အပါအ၀င္ နယ္စည္းမျခား သတင္းေထာက္မ်ားရဲ႕ ၂၀၁၅ ခုုႏွစ္အတြက္၊ ကမာၻ႔သတင္းလြတ္လပ္မႈ အညႊန္းကိန္းမွာ ျမန္မာႏိုုင္ငံက ႏိုုင္ငံေပါင္း ၁၈၀ မွာ အဆင့္ ၁၄၄ အထိ က်ဆင္းခဲ့တာေတြ႔ရပါတယ္။
အခုအခါမွာေတာ့ အမ်ိဳးသားဒီမိုကေရစီ အဖြဲ႔ခ်ဳပ္ (NLD) ဦးေဆာင္တဲ့ အစိုုးရသစ္ တက္လာၿပီမိုု႔ သတင္းစာ လြတ္လပ္ခြင့္နဲ႔ သတင္းေတြ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ ေဖာ္ထုုတ္ေရးသားခြင့္ေတြ ပိုုမိုုရရွိလာမယ္လိုု႔ ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ စံုုစမ္းေဖာ္ထုုတ္ေရးသားတဲ့ (Investigative Journalism) အတတ္ပညာေတြ ပိုုမိုထြန္းကားၿပီး တိုုင္းျပည္ကိုု ဦးေဆာင္ေနတဲ့ အစိုုးရ အပါအ၀င္၊ အာဏာပိုုင္ အဆင့္ဆင့္၊ အဖြဲ႔အစည္း အသီးသီးေတြရဲ႕ ဥပေဒျပင္ပ ခ်ိဳးေဖာက္မႈေတြ၊ မေလ်ာ္မကန္ လုုပ္ေဆာင္မႈေတြ ရွိလာပါကလည္း ေဖာ္ထုုတ္လာႏိုုင္မယ္လိုု႔ ေမွ်ာ္လင့္ရေၾကာင္းပါ။
The post အမွန္တရားအတြက္ Spotlight appeared first on ဧရာ၀တီ.